متن ویرایش نشده، کودک را از کتاب و مطالعه دور می نماید - کلوب آگهی

- زبان کتاب کودک چقدر و چرا مهم است؟

زبان کتاب های بچه ها مهم است؛ چون کودک با واژگان محدودی تماس دارد. او همان طور که بزررگ تر می گردد، واژگان بیشتری را کسب می نماید، می شنود و بیان می نماید. به همین جهت مهم ترین مسئله در کتاب های کودک توجه به واژه هایی است که کودک بتواند با آن ارتباط برقرار کند؛ چون اگر کودک معنای واژه ها را درنیابد، از خواندن کتاب صرف نظر می نماید. مخصوصا در کشور ما که با تنوع واژه ها، لهجه ها، زبان ها و اقوام سروکار داریم، حتما باید به این نکته توجه گردد که زبان معیار فارسی در داستان های بچه ها به کار برده گردد تا با نگارش این زبان، چه نوشته و چه ترجمه، اقوام مختلف بتوانند ارتباط برقرار نمایند.

- اگر نویسنده به عمد یا غیرعمد زبان سالم را رعایت نکند؛ آیا ویراستار حق دست بردن در متن را دارد؟

در حقیقت ویراستار یک پُل بین نویسنده، شاعر یا مترجم با خواننده است. پل برای پیوستن است؛ ویراستاری یا پیراستاری یعنی ارائه مفهوم به زبان زیبا، ساده و روان. در ابتدا باید ببینیم که نویسنده، شاعر یا مترجم مطلب درخوری برای ارائه دارد یا نه؟ آیا انگبینی یا عسلی فراهم ساخته که بخواهد به دست دیگران برساند یا نه؟ حال اگر این انگبین یا عسل شایسته باشد، می توانیم آن را در ظرف زیبایی ارائه کنیم. مهم این است که به قول مولانا آب کم جو تشنگی آور بدست؛ یعنی مهم این است که آب زلال و روان ادبیات در جان انسان جاری باشد، بعد می گردد آن را در یک کوزه گِلی یا سفالی یا کاسه چینی پرتلألو قرار داد.

کار ویراستار این است؛ ویراستار در حقیقت آن مایع اصیل را- اگر زیبا، روان، رسا و برای بچه ها لذت بخش، شادی آفرین و آگاهی بخش باشد- بیاراید و به دست بچه ها بسپارد. کار ویراستار این است که حشو و زوائد را از بین ببرد و متن را به زبان نیکو و روان در اختیار خواننده قرار دهد.

- ممکن است بچه ها لحن متن ویراستاری شده و کتابی را دوست نداشته باشند. آیا باید با خواسته آنها جلو برویم یا نه؟

به عقیده من هر کتابی به ویراستاری احتیاج دارد؛ اما من مخالف استفاده از لحن محاوره تهرانی برای تمام اقوام ایرانی هستم! یعنی حتما باید لحن محاوره ای که به کار برده می گردد به گونه ای باشد که یک کودک کُرد، عرب، ترک و... هم بتواند با کتاب ارتباط برقرار کند؛ اما متأسفانه در بسیاری از کتاب های بچه ها می بینیم که زبان شکسته، لحن تهرانی است و این از نظر من پذیرفتنی نیست.

- آیا ما به ویراستار تخصصی کتاب کودک احتیاج داریم؟ چرا؟

در کشوری با جمعیت 85 میلیونی که تنها 500 یا 300 نسخه از کتاب چاپ می گردد، این سؤال چه مفهومی دارد؟ در کشوری که به پفک بیشتر اهمیت داده می گردد، کتاب برای بچه ها و نوجوان جایی ندارد. متأسفانه مطالعه در کشور ما به فراموشی سپرده شده و سطح مطالعه بسیار پایین است؛ نه تنها برای بچه ها و نوجوانان بلکه کتاب هایی را می بینیم که برای بزرگسالان است اما پرغلط! به گمان من همه کتاب ها باید ویراستاری و پیراستاری گردد و صیقل بخورد.

کار ویراستار کشف رگه هایی زیبا در فکر آدمیزاد است. همان طور که یک سنگ تراش، یک سنگ قیمتی را می تراشد و صیقل می دهد و بعد به شکلی زیبا در محضر عام قرار می دهد، کار ویراستار هم در قبال یک متن به همین صورت است. به عقیده من ویراستاری کتاب کودک بسیار ضروری تر از کتاب های بزرگسال است؛ این اهمیت هم همان طور که پیش تر هم گفتم، به خاطر واژگان محدودی است که در اختیار بچه ها است. بعلاوه ویراستاری متون کودک از این جهت هم که مطرح کردن یک سری مباحث زیاد شایسته کودک نیست، حائز اهمیت است؛ چون بچه ها به رشد کامل فکری و احساسی نرسیده اند. سخن گفتن از مباحثی که او در نیابد باعث می گردد خواننده را دل زده کند. علاوه بر ویراستاری، باید عنصرهای شادی، تفریح و آگاهی در کتاب های کودک لحاظ گردد. باید کتاب کودک یکی از این سه عنصر را داشته باشد و چه بهتر که در یک کتاب هر سه عنصر همراه با هم باشد. نمی گردد کتاب خسته نماینده و با زبان سخت برای کودک نوشت. به نظر من وظیفه نویسندگان و شاعران و مترجمان کتاب های کودک این است که همواره شعله های شادی و امید را در نوشته هایشان به کار ببرند و نگذارند این شعله خاموش گردد.

- مهم ترین آسیبی که یک متن ویراستاری نشده برای کودک دارد، چیست؟

آسیب متن بدون ویراستاری به کودک این است که بچه ها را از خواندن می گریزاند و باعث می گردد مطالعه را فراموش نمایند و به فضای مجازی پناه ببرند و از کتاب بیزار شوند. کسی که چیزی را درنیابد، نمی تواند با آن ارتباط برقرار کند. اگر یک فرد زبان چینی نداند، نمی تواند کتاب چینی بخواند و با آن ارتباط برقرار کند. حتی به اعتقاد من در کتاب های کودک، گذشته از جنبه ویراستاری، جنبه تصویری هم مهم است؛ چرا که بچه ابتدا تصویر را می بیند و با تصویر ارتباط برقرار می نماید؛ البته خوشبختانه از نظر تصویرسازی کشور ما در سطح بالایی در دنیا حضور دارد.

- با توجه به تجربه ای که در این زمینه دارید، به نظر شما روند ویراستاری متون کتاب کودک بهبود داشته است؟ یعنی متن ها به سمت اصولی شدن پیش رفته اند یا برعکس؟

بله. از زمانی که در کانون بودم و ویراستار بودم، ناشران آزاد کمتر به ویراستاری کتاب کودک و نوجوان توجه داشتند؛ ولی خوشبختانه در حال حاضر ناشرانی که در کار کتاب های کودک و نوجوان هستند به ویراستاری توجه دارند، می اندیشند و به کار می برند؛ اما متأسفانه بسیار کتاب های جعلی، بی محتوا و غلط منتشر می گردد و در این بازار کتاب سَره و ناسَره به هم آمیخته شده است؛ اما همانند جریان درخشان تاریخ، اوضاع رو به بهبودی است مخصوصا در حوزه کتاب کودک و نوجوان.

اگر ویراستاری خوبی بر کتاب های کودک انجام گردد برای ناشران در درازمدت سودآور است؛ البته بعضی از ناشران کتاب های کودک و نوجوان توجه ای به ویراستاری نمی نمایند و این مایه دریغ است. خوشبختانه در کشور ما، زادوولد زیاد است؛ بنابراین کتاب خواندن مهم است. امیدوارم وزارت ارشاد به مسئله ویراستاری کتاب کودک و نوجوان توجه داشته باشد؛ یعنی دست کم یک متن مسموم و غلط به بچه ها داده نگردد. در خاتمه به ویراستارها پیشنهاد می کنم که زمانی که یک متن را ویرایش می نمایند، قبل از چاپ، متن را برای چند کودک بخوانند و ببینند که آنها می توانند ارتباط برقرار نمایند یا نه؛ اگر آنها ارتباط برقرار کردند، متن را چاپ کند.