مسجد ابن طولون؛ یکی از آثار تاریخی معروف قاهره، عکس - کلوب آگهی

تاریخچه مسجد ابن طولون:

مسجد ابن طولون(عربی:مسجد أحمد بن طولون ) این مسجد در قاهره(مصر) قرار گرفته است، دارای دو گنبد و یک گلدسته میباشد . مناره این مسجد، تنها مناره قدیمی مصر به شمار میرود که بر اساس مناره عظیم مسجد سامرا به صورت حلزونی ساخته شده است، زیرا وطن وی سامراء بوده است.

مسجد ابن طولون بعد از مسجد عمرو در فسطاط، قدیمی ترین و سالم ترین مسجد برجای مانده در مصر است و بر اساس کتیبه ای که در مسجد پیدا شده، تاریخ اتمام بنای آن، 265 هجری/ 879 میلادی است. احمد ابن طولون از سربازان سپاه عباسی در سامرا بود. مسجد ابن طولون بر بالای صخره ای عظیم بنا شده و از مساجد معلق به شمار می اید.

مرخان در مورد شخصیت مهندس این مسجد اختلاف نظر دارند. برخی این احتمال را داده اند که شخصی مسیحی به اسم سعید بن کاتب الفرغانی بوده است. ولی گروهی دیگر از مؤرخان بر این باورند که مهندس این مسجد مسیحی نبوده بلکه شخصی عراقی بوده که آن را شبیه مسجد سامراء طراحی کرده است. در ساخت این مسجد از ستون های مرمر استفاده نشده و بجای آن آجر بکار رفته است.

مقریزی، نقل میکند: ابن طولون در مورد ساخت مسجدی نظر خواست که درصورتی که تمامی مصر در آتش بسوزد در برابر آن تاب بیاورد و درصورتی که تمامی مصر در سیلاب غوطه ور گردد این مسجد هم چنان بر جای بماند. به وی پیشنهاد کردند که آن را از آجر سرخ، گچ و خاکستر بسازد و هیچ ستون مرمری در ساخت آن بکار نبرد که در برابر آتش مقاومت چندانی ندارند؛ وی نیز به نظرات گوش داد و همین کار را کرد.

ویژگی های مسجد ابن طولون:

پلان مسجد مستطیل شکل است و حیاط مربع شکل عظیمی دارد که ساختمانها در اطراف آن است. ردیف رواقهایی که آن را در بین گرفته اند پهنایی به میزان دو راهرو دارند و شبستان آن هم به پهنای پنج راهرو است.

ترکیب دیوارها و فضای در میان گرفته آن ها توازنی کامل دارند و هر یک مکمل دیگری هستند و این مطلب با پنجره های گذاشته شده در بین طاقها و در کنار محور هر یک از جرزها چشمگیرتر می گردد و طاقها را با فضاهای پر و خالی بصورت پرده های سایه روشن با روشنایی قوی و ضعیف درآورده است.

اطراف صحن را شبستانهایی در بر گرفته که شبستان سمت دیوار قبله 5 ردیف و باقی 2 ردیف ستون دارند. در مرکز دیوار قبله، محراب تو رفته ای وجود دارد که جناغی شکل است و دو ستون در اطراف آن قرار گرفته است. همچنین در هر طرف محراب اصلی، دو محراب کوچکتر ساخته شده اند که بعدها به مجموعه اضافه شده اند. در ضلع شمالی، شرقی و غربی، فضاهایی به نام زیاده قرار گرفته اند که بعدها به خاطر عظیمتر کردن فضای مسجد، به آن اضافه شده و عرضی معادل 11 متر دارند.

به کارگیری روشمند جرزهای آجری در برپا داشتن سقف، قبل از این در معماری مسجد سامرا اجرا شده بود ولی مسجد ابن طولون اولین نمونه سالم و بدون نقص استفاده از این شیوه در خارج از سامرا به شمار می اید.

تمامی جرزهای بکار رفته در مسجد بطور یکسان، 5 متر ارتفاع دارند در حالی که به کارگیری ستون های سنگی، چنین امری را ممکن نمی سازد برای این که ستون های سنگی در ابعاد و ارتفاع، تفاوت دارند و نمی توان آن ها را دقیقا هم اندازه ساخت. همچنین در بالای جرزها، پنجره هایی با طاق جناغی قرار گرفته اند که نقش آن ها کاهش فشار وارد آمده بر پایه ها و هم راهنمایی بهتر نور و جریان هوا به داخل شبستان هاست.

مسجد ابن طولون یکی از نمونه های نادری است که معماری اروپا را تحت تأثیر خود قرار داده است.