بازسازی آپارتمان: تحلیل دقیق تر خطرات زلزله، خشکسالی و آتشفشان در آزمایشگاه سن یابی، بازسازی آب و هوای شرق کشور - کلوب آگهی

جهت دریافت خدمات بازسازی آپارتمان با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. از طراحی پلن بازسازی تا اجرای جز به جز بازسازی منزل، ویلا و ساختمان اداری تخصص ماست.

دکتر مرتضی فتاحی در گفت وگو با خبرنگاران، با بیان این که در سال 1376 طرح احداث آزمایشگاه داده شد، اظهار کرد: بشر یک بار پیروز به پیش بینی زلزله شد. در سال 1975 در شهر هی شنگ چین با جمعیت یک میلیون نفر، زلزله از چند هفته قبل از وقوع، علائم و نشانه هایی(پیش نشانگر) داشت و در چین پیام زلزله شنیده شد و وقوع آن پیش بینی شد. در چین تحت نظر یک مرکز پیش نشانگرها، یک جمعیت صد هزار نفره و علاقه مند تشکیل شده بود و پیش نشانگرهای زلزله را مانیتور و ثبت کردند.

وی ادامه داد: مثلاً پیش زلزله ها که به وسیله دستگاه های لرزه نگار ثبت شد، تغییر سطح آب های زیرزمینی، تغییر مقدار گاز رادون، تغییر حرکات حیوانات، تغییر میدان الکتریکی، تغییر میدان مغناطیسی و سایر پیش نشانگرهای زلزله بود. غالب این تغییرات از هفته ها پیش از وقوع زلزله در تاریخ چهارم فوریه 1975 به وسیله محققان و مردم غیر متخصص دیده شد و زلزله شناسان مطمئن شدند که زلزله رخ می دهد، به مسئولان اطلاع دادند و مسئولان به مردم اعلام کردند و شهر تخلیه شد. زلزله 7.3 ریشتری رخ داد و حدود 2000 نفر مردند و 27000 نفر زخمی شدند؛ یعنی مقدار تلفات بسیار بسیار محدود شد.

بسیاری از زلزله ها بدون پیش نشانگر هستند

بنیانگذار آزمایشگاه ملی سن یابی به روش لومینسانس نوری در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران اضافه نمود: اما در سال 1976 در شهر تنگشان زلزله 7.6 ریشتری بسیار مهیب رخ داد و جان صدها هزار نفر را گرفت که متأسفانه پیش بینی نشده بود. تیم هایی از متخصصان دنیا در سال 1376 راهی چین شدند و گزارش دادند که تنها دلیلی که زلزله هی شنگ چین پیش بینی شد، وجود پیش نشانگرها و مونیتورینگ آن بود. اما بسیاری از زلزله ها متأسفانه بدون پیش نشانگر هستند.

دکتر فتاحی اظهار داشت: پس از سال 1975 چینی ها ده ها زلزله را پیش بینی کردند، اما خوشبختانه رخ نداد. در سایر کشورها نیز زلزله های زیادی پیش بینی شد و رخ نداد. از همین رو تمرکز بر شناسایی دلیل زلزله و تخمین خطر زلزله و مقاوم سازی معطوف شد.

وی توضیح داد: در این راستا، علمی به نام دیرینه زلزله شناسی ایجاد شد. هدف آن مطالعه گسل های فعال و زلزله های دیرین بوده است. برای آنالیز نرخ لغزش و معینات هندسی گسل ها از آن استفاده می گردد.

بنیانگذار آزمایشگاه ملی سن یابی به روش لومینسانس نوری در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران اضافه نمود: هم چنین این علم محل و سن و دوره بازگشت و بزرگای زلزله های ماقبل تایخ را پیدا می نماید و کاتالوگ زلزله ها را تکمیل می نماید. چون اطلاعات زلزله های دستگاهی تا حداکثر صد سال پیش را پوشش می دهد. اطلاعات تاریخی نیز تا زمان محدودی برای بعضی منطقه ها وجود دارد.

معین نرخ لغزش گسل ها و دوره بازگشت زلزله از خروجی های علم دیرینه زلزله شناسی است

دکتر فتاحی شرح داد: از جمله خروجی های علم دیرینه زلزله شناسی نرخ لغزش گسل ها و دوره بازگشت زلزله است که جهت تحلیل خطر زلزله استفاده می گردد. هم چنین جهت پهنه بندی مورد استفاده قرار می گیرد. نرخ لغزش با تقسیم مقدار جابجایی بر دوران جابجایی به دست می آید. نرخ لغزش گسل نمایانگر مقدار فعالیت گسل است. نرخ لغزش گسل بین حدود صفر تا 100 میلی متر در سال می تواند باشد. هر چه نرخ لغزش بیشتر باشد، گسل فعال تر است.

وی گفت: با دانستن دوره بازگشت زلزله و زمان آخرین زلزله ایجاد شده به وسیله گسل، زمان وقوع زلزله بعدی تخمین زده می گردد. برای معین نرخ لغزش و دوره بازگشت به سن یابی شواهد زلزله های دیرین احتیاج است. از این رو به روش های سن یابی مناسب احتیاج است.

بنیانگذار آزمایشگاه ملی سن یابی به روش لومینسانس نوری در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران اضافه نمود: در سال 1990 در قسمت کاهش خطرهای طبیعی سازمان ملل، کمیسیون دیرینه زلزله شناسی تشکیل شد تا اطلاعات دنیا را جمع آوری کند. این امر به تشکیل کارگاهی در سال 1994 منجر شد. نتایج در سال 1996 به صورت مقالات و کتاب منتشر شد. در ژاپن پس از زلزله 1995 کوبه، کمیته گسل های فعال درسال 1996 تشکیل شد.

دکتر فتاحی ادامه داد: در سال 1997 در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران طرح راه اندازی آزمایشگاه سن یابی به روش لومینسانس نوری جهت سن یابی شواهد زلزله های دیرین و فعالیت گسل ها تهیه و به دانشگاه تهران ارائه شد که به تصویب معاونت پژوهشی دانشگاه رسید و به عنوان یک طرح ملی برای ریاست جمهوری ارسال شد.

وی اظهار داشت: در فروردین سال 1386 هم با تجهیز اتاق تاریکی برای آماده ­سازی نمونه در زیرزمین موسسه، حرکت در جهت احداث آزمایشگاه ملی سن یابی به روش لومینسانس نوری شروع شد. نمونه ­ها پس از آماده ­سازی به ­منظور معین سن، به آزمایشگاه دانشگاه آکسفورد منتقل می شدند و در آنجا در هر دوره طی حدود 6 ماه سن یابی می شدند. در سال 1395 با خرید دستگاه مقدار گیری لومینسانس (lexsygsmart) امکان مقدار گیری لومینسانس تحریک شده با نور فراهم شد.

بنیانگذار آزمایشگاه ملی سن یابی به روش لومینسانس نوری در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران اضافه نمود: لومینسانس تحریک شده با نور کاربردهای وسیعی از دزیمتری تا سن یابی دارد. یکی از کاربردهای لومینسانس تحریک شده با نور، سن یابی آخرین زمان نورخوردگی رسوبات و خاک و هر آنچه از آن ها ساخته شده، مثل خشت و آجر است. اما در هنگام زلزله رسوبات و خاک که در معرض نور بوده اند، دفن می شوند. روش سن یابی لومینسانس نوری زمان دفن این رسوبات را معین می نماید.

سن یابی به روش لومینسانس نوری پلی بین پژوهش های دیرینه زلزله شناسی، اقلیم ­شناسی و باستان­ شناسی

وی با بیان این که مجموعه مطالعات و پژوهش های دیرینه زلزله شناسی، دیرینه اقلیم ­شناسی و باستان­ شناسی ایران، ما را در شناخت گذشته یاری می ­کند، ادامه داد: با سن یابی، نه­ تنها، تاریخ وقایع گذشته معین می گردد، بلکه به معین زمان وقوع حوادث آینده یاری می گردد. معمولاً حوادث طبیعی به صورت تناوبی رخ می دهند. معین سن تناوب و آخرین زمان رخداد طبیعی به ما یاری می نماید تا بتوانیم دوره تناوب و احتمال وقوع بعدی خطر طبیعی را تخمین بزنیم.

بنیانگذار سن یابی به روش لومینسانس نوری در موسسه ملی ژئوفیزیک دانشگاه تهران درباره فعالیت دیرینه زلزله شناسی آزمایشگاه سن یابی موسسه ملی ژئوفیزیک دانشگاه تهران شرح داد: معین دوره بازگشت زلزله و نرخ لغزش گسل، دو پارامتر اساسی در تخمین خطر زلزله در ارتباط با گسل هاست، این مهم به یاری روش­ های سن یابی انجام می گردد. با استفاده از لومینسانس نوری این مهم در ایران در ارتباط با گسل های متعدد از جمله درونه، نیشابور، سبزوار، رفسنجان، انار، گوک، بم، دشت بیاض، شمال تهران، پردیسان صورت گرفته است و به صورت مقالات در مجلات معتبر بین المللی منتشر شده است. به عنوان نمونه می توان به نتایج مطالعات اولیه گسل سبزوار اشاره نمود که نشان داد نرخ لغزش آن یک میلیمتر در سال و دوره بازگشت آن 3000 سال است.

شکل گسل سبزوار:

بالا- دیاگرام نمایانگر معینه های اصلی گسل و نتایج سن یابی به روش لومینسانس نوری است. دیواره 9.5 متری ترانشه ای طبیعی است که به وسیله رودخانه بر روی اسکارپ گسل سبزوار ایجاد شده است.

پایین- عکس اسکارپ گسل سبزوار را نشان می دهد. نقاط محل نمونه برداری برای سن یابی را نشان می دهد.

شروع سن یابی زمین­ لغزش ها با استفاده از آزمایشگاه ملی سن یابی نوری

دکتر فتاحی شرح داد: زلزله می تواند موجب زمین لغزش گردد. زمین لغزش باعث دفن روستا می گردد. خاصه زمین لغزش های خوشه ای(یک مجموعه زمین لغزش در یک زمان معین) به وسیله زلزله صورت می گیرد. از این رو معین سن زمین­ لغزش ها روش دیگری در تخمین خطر زلزله است که به ­ندرت در ایران صورت گرفته است. اخیراً با استفاده از آزمایشگاه ملی سن یابی نوری موسسه ژئوفیزیک سن یابی زمین­ لغزش ها شروع شده است. سن یابی زمین لغزش سولقان نشان داد که این زمین لغزش به وسیله زلزله اتفاق افتاده است(مقاله مربوطه در مجله معتبر بین المللی چاپ شده است).

وی درباره مطالعات باستان شناسی آزمایشگاه سن یابی موسسه ملی ژئوفیزیک دانشگاه تهران هم گفت: ایران کشوری باستانی است و مطالعه آثار باستانی به جا مانده و بازسازی آن ها و معین زمان ساخت و تخریب آن ها اهمیت ویژه­ ای در امور باستان شناسی و جذب جهانگرد دارد. بنیان باستان شناسی بر وقایع نگاری پایدار است و معین سن مطلق تمدن ها و یافته ها، نقش اساسی در مطالعات باستان شناسی دارد. این بخش امید دارد با سن یابی رسوبات و یافته های باستان شناسی و دیگر آثار به­ جا مانده از تمدن­ های پیشین چون معین سن ساختمان ها و سدها و دیوارهای باستانی، باستان شناسان ایران را در انجام پروژه های تحقیقاتی یاری کند.

تخمین سن دیوار بزرگ گرگان با سن­ یابی به روش لومینسانس نوری و کربن 14

بنیانگذار سن یابی به روش لومینسانس نوری در موسسه ملی ژئوفیزیک دانشگاه تهران اضافه نمود: به عنوان نمونه تخمین سنی که به وسیله سن­ یابی به روش لومینسانس نوری و کربن 14 انجام شد، نشان داد که دیوار بزرگ گرگان در سال هایی به وسیله ساسانیان ساخته شده است. دیوار بزرگ گرگان از استحکامات نظامی قدیمی واقع در نزدیک گرگان در استان گلستان در جنوب شرقی دریای خزر است. دیوار بزرگ گرگان از شرق دریای خزر شروع می گردد و پس از عبور از شمال آققلعه، گمیشان و شمال گنبد تا کوه های گلیداغ در شمال شرق کلاله ادامه می یابد و در کوه های پیشکمر(ترکمن) محو می گردد. این دیوار، با طول 195 کیلومتر با آجر قرمز ساخته شده است و بزرگترین دیوار آجری دنیا و طولانی ترین دیوار دفاعی موجود در دنیا پس از دیوار چین است.

شکل 1 : تصویری قدیمی از دیوار گرگان (سوسر و همکاران، 2104)

شکل 2 : نقشه ساده دیوار گرگان و تمیشه (نوکنده و همکاران، 2112)

شکل 3: نمونه برداری از کوره های آجرپزی برای سن یابی به روش لومینسانس نوری

شکل 4: نمونه برداری از دیوار گرگان برای سن یابی به روش لومینسانس نوری

شکل 5 : نمونه برداری از خندق برای سن یابی به روش لومینسانس نوری

دکتر فتاحی اضافه نمود: بر اساس آنالیز های اولیه عرض دیوار دردشت 10 متر و در نواحی کوهستانی حدود 6 متر و ارتفاع آن حدود 6 تا 8 متر بوده است. دیوار گرگان شامل حداقل 33 دژ دفاعی است که احتمالاً محل استقرار سربازان بوده است. تقریباً در سراسر دیوار و در جلوی آن خندق یا کانال انتقال آب به عمق بیش از پنج متر وجود داشته است که آب را به وسیله رودخانه (گرگان رود) به سمت خندق و کوره های آجرپزی و زمین های پایین دست راهنمایی می نموده است. عرض خندق در طول راستا بین 31 متر در نواحی پست و هموار تا 10 متر در نواحی کوهستانی متغیر بوده است. با تمام این اوصاف این بنای تاریخی مار مانند به مقدار سایر همتاهای باستانی خود شناخته شده نیست و کمتر سخنی از آن به میان آمده است. دیوار گرگان در بسیاری از جهت ها هنوز در دنیا بی بدیل است و معماهای بسیاری را با خود همراه دارد.

وی شرح داد: متأسفانه به جز بخش های کوچکی از دیوار بزرگ گرگان که در زیر خاک مدفون مانده، تقریباً تمام این دیوار در طول سال ها براثر عوامل طبیعی و انسانی از میان رفته است. با این حال خوشبختانه امکان احیای بخش هایی از این دیوار وجود دارد که می تواند مرکز جذب جهانگرد گردد. خوشبحتانه در محدوده شهرستان کلاله و از روستای گوکجه واقع در 16 کیلومتری شمال کلاله بخش هایی از دیوار به وسیله باستان شناسان حفاری شده و قابل بازدید هستند.

بنیانگذار سن یابی به روش لومینسانس نوری در موسسه ملی ژئوفیزیک دانشگاه تهران، اضافه نمود: تا پیش از معین سن مطلق، فرضیه­ ها، زمان ساخت آن را با اختلاف زمانی، از زمان اسکندر در قرن چهارم پیش از میلاد تا زمان خسروپرویز در قرن ششم پس از میلاد ذکر کردند. سن به دست آمده با روش OSL برای یک نقشه قدیمی تر از دیوار (246-446 میلادی) بدست آمد. نتایج آزمایش ها با روش رادیوکربن و روش لومینسانس نوری نشان دادند که دیوار گرگان در اواخر قرن پنجم و یا اوایل قرن ششم میلادی ساخته شده اند. در این دوران امپراطوری ایران در حال جنگ با همسایگان شمالی بود، به طوری که پیروزشاه، پادشاه ساسانی در سال های(484-459 میلادی) مکرراً در گرگان باستان(نزدیک گناباد نو) در جنوب دیوار گرگان مستقر بود تا با تهدید قوم هون های سفید و دیگر اقوام شمالی مقابله کند. بنابراین احتمالاً پادشاهان ساسانی برای محافظت از دشت حاصلخیز گرگان و جلوگیری رخنه این اقوام به داخل ایران، این دیوار را ساخته اند.

بنیانگذار سن یابی به روش لومینسانس نوری در موسسه ملی ژئوفیزیک دانشگاه تهران با بیان این که زمین حوادث گذشته طبیعی را در خود ثبت و ضبط می کند، اضافه نمود: از این رو می توان با سن یابی رسوبات آبی و بادی، تصویری از شرایط گذشته دوره های گذشته آب و هوایی به دست آورد.

آب و هوای منطقه شرق ایران به یاری نتایج سن یابی به روش لومینسانس نوری بازسازی شد

دکتر فتاحی بازسازی آب و هوای ایران را یکی دیگر از کاربردهای آزمایشگاه سن یابی در ایران برشمرد و اضافه نمود: ایران سرزمینی خشک - نیمه ­خشک محسوب می گردد و از همین رو منابع آبی ارزش بسزایی در آن دارند. بنابراین برنامه ریزی های بلند مدت و میان مدت برای مدیریت منابع آب موجود بسیار حیاتی است.

وی اظهار داشت: جهت مطالعات و مقابله با خشکسالی و بیابان زدایی، بازسازی شرایط آب وهوایی گذشته ایران لازم است. چون شناخت هر چه دقیق­تر شرایط آب و هوایی گذشته به دست­یابی ما به مدلی واقع گرایانه ­تر از آینده یاری می­ کند. سن یابی نقشی حیاتی در معین سن فعالیت دریاچه ­ها، رودخانه ­ها، رسوبات آبی و بادی و دیرینه اقلیم شناسی دارد. با استفاده از سن رسوبات آبی(رودخانه ها و دریاچه ها و بادزنه ها) و بادی که به وسیله روش لومینسانس نوری سن ­یابی شده بودند، آب و هوای منطقه شرق ایران، از 30 هزار سال پیش تا زمان حاضر، بازسازی شد و در مجله بین المللی چاپ شد.

شکل 1. خلاصه بازسازی آب و هوای منطقه شرق ایران. (A از 30000 سال پیش تا 13000 سال پیش سرد و خشک بود. (B از 13000 سال پیش تا 9000 سال پیش بارندگی ها و بالطبع رسوبات افزایش یافت. (C از 9000 سال پیش تا 7000 سال پیش دریاچه ها پر آب بوده است که نمایانگر محیط پرآب بوده است. (D از حدود 5000 سال پیش تا به امروز خشک سالی بوده است.

بنیانگذار سن یابی به روش لومینسانس نوری در موسسه ملی ژئوفیزیک دانشگاه تهران، اضافه نمود: با سن ­یابی معین شد که دو دریاچه خشک موجود در شرق ایران 7000 تا 9000 سال پیش پر از آب بوده اند. این اطلاع نمایانگر آن است که احتمالاً منابع آبی زیرزمینی عمدتاً در هزاران سال پیش در شرق ایران شکل گرفته اند. اگر این فرضیه صحیح باشد بارش های موسمی عامل تشکیل آب های عمیق نبوده است. از این رو این مخازن آب برای این منطقه ها ارزش طلا را دارند. اگر با پمپ این مخازن را مصرف کنیم، نه تنها مخازن خالی از آب می شوند، بلکه فرونشست زمین و احتمال از بین رفتن خاک کشاورزی را خواهیم داشت. ما باید راه اجداد خود را دنبال کنیم و به طریقی از مخازن استفاده کنیم که صدمه نیینند.

دکتر فتاحی توضیح داد: این تکنولوژی پس از خشکسالی 5000 سال پیش در شرق ایران و ایران مرکزی، موجب نجات اجداد ما طی هزاران سال گذشته بود. اجداد ما قنات را به عنوان برترین روش بهره گیری از این منابع ابداع کردند تا منابع آب برای نسل های بعدی باقی بماند. در سیستم قنات اولاً آب در هنگام حرکت در آن، تبخیر نمی ­گردد و ثانیاً مخزن خالی نمی­ گردد و ما را با مسائل عدیده روبرو نمی نماید. ما نباید آبی را که هزاران سال حفظ شده است طی ده ها سال مصرف کنیم و نسل های بعد را با خشکسالی روبرو کنیم. ما با توان علمی و تکنولوژی امروز باید استراتژی صحیح جهت استفاده بهینه از منابع آبی را دنبال کنیم.

سن یابی قدیمی ترین قنات ها تنها راه اثبات آن که کدام کشور مبدع قنات بوده است

وی اضافه نمود: در دنیا بیش از 30 کشور از قنات استفاده نموده اند و بعضی مدعی ابداع آن بوده اند. تنها راه اثبات آن که کجا مبدع قنات بوده است، سن یابی قدیمی ترین قنات هاست. برای نخستین بار در دنیا قنات به وسیله بنیان گذار آزمایشگاه سن ­یابی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران سن یابی شد و روش سن یابی قنات در سال 2015 در مجله بین المللی Archeological science چاپ شد.

بنیانگذار سن یابی به روش لومینسانس نوری در موسسه ملی ژئوفیزیک دانشگاه تهران ادامه داد: به یاری سن یابی می توان موضوعات علوم دیرینه زلزله شناسی، دیرینه اقلیم شناسی و باستان شناسی را توأمان در منطقه های مختلف ایران آنالیز کرد. به عنوان نمونه هایی از کارهای صورت گرفته می توان به مقالات منتشر شده در ارتباط با گسل ها(گسل­ های درونه، رفسنجان، نیشابور، انار، گوک، بم، شمال تهران، دشت بیاض، پردیسان) و سن­ یابی زمین­ لغزش(مربوط به منطقه کَن در شمال تهران) و مطالعات دیرینه اقلیم شناسی و باستان شناسی مراجعه کرد.

دکتر فتاحی با بیان این که آزمایشگاه سن یابی در ایران علاوه بر اهداف پژوهشی پیگیر اهداف آموزشی هم هست، توضیح داد: با توجه به بِکر بودن زمینه های تحقیقاتی که به آن اشاره شد، تشویق نیروهای متخصص جهت انجام فعالیت های ملی به منظور تحقق آن اهداف لازم است. به این منظور، مسئولان این بخش امیدوار هستند که طی مشارکت­ های نزدیک بین رشته ای و آموزشی با دانشگاه ها خاصه گروه ­های آموزشی مرتبط از جمله فیزیک زمین، زمین­ شناسی، جغرافیا، باستان شناسی، کشاورزی و ... بتوانند زمینه های لازم جهت پرورش این متخصصان را فراهم کند.

اعلام آمادگی آزمایشگاه ملی لومینسانس برای همکاری با مراکز دولتی و خصوصی

وی یادآور شد: آزمایشگاه ملی لومینسانس آماده همکاری نزدیک با مراکز مختلف دولتی و خصوصی شامل سازمان ها، وزارت­خانه­ ها و شرکت ها از جمله سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی، نقشه برداری، میراث فرهنگی و گردشگری، مرکز تحقیقات مسکن، پژوهشگاه بین المللی زلزله­ شناسی و مهندسی زلزله و ... است. از پروژه های مهمی که با استفاده از این واحد می ­تواند در دستور کار سازمان های بالادست قرار بگیرد، می­ توان به تصویب و کلید خوردن پروژه کمیسیون گسل های فعال و معین مقدار فعالیت گسل های فعال ایران و معین سن دقیق سازه ­ها، اشیاء و سایر موارد باستانی، با هدف افزایش رونق گردشگری اشاره نمود.