سرمایه های در دست باد در کویر قم - کلوب آگهی

کمی جلوتر که می رویم شترانی را می بینیم که عرض جاده را به خودشان اختصاص داده اند. تعدادشان آنقدر هست که متوجه شویم اینجا محل پرورش شتر است. هرچه به قلب کویر قمرود نزدیک تر می شویم بر تعداد شترها افزوده می شود. تا چشم کار می کند خاک است و خشکی، گز است و گون، خار است و خاشاک؛ همان طبیعت کم نظیر و زیبایی که بخش قابل توجهی از مساحت ایران ما را فراگرفته است. پس از طی راستای 40 کیلومتری به آخرین روستا می رسیم؛ روستای صیدآباد. دنبال زنی سختکوش هستیم. نشانی اش را از مردی سالخورده و عصا به دست می پرسیم. با صدایی آرام می گوید: آن طرف قلعه، نخستین خانه، خانه مرحوم بی بی قمر است.

باورش سخت است. سال گذشته که بی بی قمر را دیدیم در 65 سالگی انگیزه و شوق وصف نشدنی برای کار کردن داشت. بی بی قمر و 6 فرزندش ییلاق و قشلاق می کردند و کار آنها سال ها پرورش دام و شتر بود، اما در سال های اخیر در این روستا مستقر شده بودند. بی بی قمر خرجش را از راه بافتن شال، دستکش، پاپوش، لیف و جوراب با پشم شتر تأمین می کرد. بی بی قمر کلاس آموزشی هم داشت. ماه بانو، زن همسایه، شاگرد او بود و بافتن شال و دستکش پشمی را از او یاد گرفته بود.

این که اکنون زنان روستا علاوه بر کارهای روزمره، به کار جدیدی مشغول می شوند ثمره خلاقیت مثال زدنی بی بی قمر است. نزد ماه بانو می رویم. استقبال گرمی از ما می کند و پس از سلام و احوالپرسی بلافاصله راهی حیاط می شویم تا کاری را که انجام می دهد به ما نشان دهد. پشم هایی را که به دستش رسیده قبلا شسته و تمیز کرده و داخل پارچه ای بزرگ گذاشته است. پشم ها آماده است برای نخ شدن تا به یکی از پوشیدنی های گرم تبدیل شود. در حیاط کاهگلی اش تصویر زحمات ماه بانو را در قابی که به ما نشان می دهد می بینیم.

• بی میلی برای جمع آوری پشم شتر

ماه بانو می گوید در طول سال فقط چند شال می بافد. از او در مورد دلیل کم بودن تعداد شال های بافته شده می پرسیم که آه سردی می کشد و می گوید: پشم شتر نیست. یعنی کسی پشم ها را نمی چیند. در سال های گذشته مقصد پشم شتران این منطقه عراق بود، اما نسل جدید شتربانان دیگر برای جمع آوری پشم شتر همت نمی کنند. با این جمله یاد صحبت یکی از ساربانان شتر می افتیم که در راستا روستای صیدآباد او را دیده ایم. آن نوجوان وقتی ما را می بیند از شتر پیاده می شود و سر صحبت را با او باز می کنیم. در مورد بی توجهی ساربانان به پشم شتر بیان می کند: ساربانان می گویند این پشم ها به درد نمی خورند. بهار و تابستان فصل چیدن پشم شتران است، وقتی شتران را به صحرا می آوریم باد می وزد و پشم این حیوانات را با خود می برد، ساربانان هم نه پشم ها را می چینند و نه از بیابان جمع می کنند.

گویی این پشم ها همان سرمایه های سرگردان کویر هستند که دستان توانمند زنان روستای صیدآباد آنها را شکل می دهد و به آن ارزش می بخشد. زنان روستا این شال ها را به قیمت حدود 50 هزار تومان می فروشند. رئیس اتحادیه شترداران استان قم می گوید: در این استان حدود 7 هزار نفر شتر وجود دارد. حسین جعفری نیا ادامه می دهد: این تعداد نسبت به سال گذشته 10 درصد افزایش داشته است، اما کسانی که دغدغه رشد صنعت پرورش شتر و فراورده های آن را داشته باشند بسیار کم هستند. طبق آماری که رئیس اتحادیه شترداران استان اعلام کرده است، با یک حساب سرانگشتی می توان دریافت که اگر پشم شتران موجود در استان با کمی ذوق آمیخته به هنر به شال هایی نظیر دسترنج بی بی قمر و ماه بانو تبدیل شود، سالانه 3 میلیارد و 500 میلیون تومان عاید فراوریکنندگان می شود. این سرمایه سرگردان انگار به چشم کویرنشینان همچون پر کاه است که بی توجه از کنار آن می گذرند و آن را دور می ریزند.

• فواید پشم شتر

مصطفی رضایی، از اهالی این روستا، مشتری پر و پا قرص بی بی قمر بود. او خاطرنشان می کند: لباس هایی که با پشم شتر بافته می شود برای کمردرد و پادرد بسیار مفید است و من از وقتی که دست بافته های بی بی قمر را می پوشم دردهایم تسکین پیدا کرده است. کمربند طبی با پشم شتر بدن را گرم می کند، اما باعث تعریق نمی شود. روستای صیدآباد در فلات مرکزی ایران روزی به صیدهایش معروف بوده و مردمانش از راه صید امرار معاش می کردند. کسی چه می داند شاید روزی برسد که این روستا را به دست بافته های بی بی قمر و ماه بانواش بشناسند. دست بافته هایی که پسران جوان روستا را به کار و ماندن در زادگاهشان امیدوار می کند و پدران و مادران روستانشین را دلگرم. سالانه هزاران کیلو پشم شتر در طبیعت رها می شود در حالی که وقتی به داروخانه یا مراکز فروش لوازم طبی و بهداشتی مراجعه کنید، بسته بندی شکیل ساق بندها، کمربندها و یا محصولاتی را می بینید که با پشم شتر درست شده اند، اما وارداتی اند!

• توسعه فراورده های پشم شتر

شترداران استان قم معتقدند نهادهای اجرایی باید برای توسعه فراورده های صنعت شترداری وارد عرصه شوند و از این صنعت حمایت کنند. یکی از این عرصه ها فراوری لوازم طبی با پشم شتر است که سود سرشاری را نصیب شترداران می کند. معاون بهبود فراوریات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان قم در این زمینه می گوید: سال گذشته کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی پیگیر سرشماری کارگاه های فراوری پشم در استان ها بودند و ما اعلام کردیم در استان قم کارگاهی وجود ندارد و نیاز است کارگاه هایی در این استان راه اندازی شود. علی اصغر همت اظهار می کند: وزارت جهاد کشاورزی برای احیای این رشته برنامه هایی دارد. اگر این کار انجام شود، بازار خرید و استفاده از محصولات پشم شتر رونق می یابد. او می افزاید: در سال های گذشته قیمت پشم گوسفند و شتر به اندازه ای نبوده است که فراوری محصولات این پشم ها برای دامداران صرفه اقتصادی داشته باشد، بنابراین پشم ها در بیابان رها می شد. اکنون که قیمت پشم کمی بیشتر شده است، امیدواریم فراوری محصولات پشمی رونق پیدا کند.